Koordynacja Systemów Zabezpieczenia Społecznego
Podstawowe zasady koordynacji
Od 1 maja 2004 roku w Polsce, czyli od momentu wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej, obowiązują przepisy w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Obecnie dotyczą one osób korzystających z prawa do swobodnego przemieszczania się po terytorium Unii Europejskiej, a także Szwajcarii i krajów EOG (tj. Norwegii, Islandii i Lichtensteinu).
Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego to reguły, które powodują, że osoby pracujące w kilku krajach unikają negatywnych następstw podejmowania zatrudnienia w różnych państwach, a tym samym podlegania różnym przepisom.
Podstawową zasadą koordynacji jest zasada, w której każdy obywatel państwa członkowskiego Unii Europejskiej podlega wyłącznie ustawodawstwu kraju, w którym pracuje. Przepisy określają również, wyjątki od powyższej zasady, które mają zastosowanie w szczególnych przypadkach w stosunku do pracowników transgranicznych.
Przepisy te nie mogą być stosowane do osób, które ograniczają swoją aktywność zawodową do jednego państwa i nie korzystały nigdy, z zagwarantowanej przez Traktat Rzymski, swobody przepływu osób.
Koordynację systemów zabezpieczenia społecznego określają zarówno przepisy unijne, jak i krajowe, inaczej zwane przepisami prawa wewnętrznego państw członkowskich.
Przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego mają pierwszeństwo przed wewnętrznymi przepisami państw członkowskich UE. Oznacza to, że w przypadku kolizji przepisów krajowych z przepisami wspólnotowymi pierwszeństwo mają zawsze te ostatnie. Przepisy o koordynacji zawarte zostały w rozporządzeniach, zatem obowiązują w całości i są stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach nimi objętych.
PODSTAWOWYMI UNIJNYMI AKTAMI PRAWNYMI, KOORDYNUJĄCYMI SFERĘ ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO W RAMACH UNII EUROPEJSKIEJ I EUROPEJSKIEGO OBSZARU GOSPODARCZEGO, SĄ PRZEDE WSZYSTKIM:
· Rozporządzenie Rady i Parlamentu (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego;
· Rozporządzenie Rady i Parlamentu (WE) nr 987/2009 z dnia 16 września 2009r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.
Obowiązują one we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej tj.: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Chorwacja, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Włochy, Węgry, a ponadto w Szwajcarii
i w państwach EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia).
Koordynacja przepisów wspólnotowych opiera się na czterech głównych zasadach:
- Zasada równego traktowania – zasada ta zabezpiecza osoby przemieszczające się przed jakąkolwiek dyskryminacją bezpośrednią lub pośrednią przy stosowaniu przepisów z zakresu zabezpieczenia społecznego,
- Zasada jedności stosowanego ustawodawstwa – zasada ta zabezpiecza przed sytuacją, w której osoba wykonująca pracę w jednym lub kilku państwach nie jest objęta zabezpieczeniem społecznym w żadnym z nich, lub jest nim objęta w kilku państwach jednocześnie,
- Zasada zachowania praw nabytych oraz w trakcie nabywania ( export świadczeń) – zasada ta zapewnia, że świadczenia przyznane w jednym z państw UE są przekazywane osobie uprawnionej niezależnie od jej miejsca zamieszkania,
- Zasada sumowania okresów ubezpieczenia – zasada ta umożliwia uwzględnianie okresów ubezpieczenia, lub innych równorzędnych okresów, przebytych w kilku państwach UE przy ustalaniu prawa do świadczeń z zabezpieczenia społecznego.
KRAJOWE PRZEPISY W ZAKRESIE KOORDYNACJI SYSTEMÓW ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO OKREŚLAJĄ M.IN. :
- Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (tekst jednolity: Dz. U. 2021r., poz. 1100, z późn. zm.),
- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 sierpnia 2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, stypendium i dodatku aktywizacyjnego (Dz. U. Nr 136, poz. 1118 z późn. zm).
TRANSFER ZASIŁKU DLA BEZROBOTNYCH
Osoby, które utraciły pracę w jednym z krajów UE/EOG lub Szwajcarii – mają prawo - starać się o zasiłek dla bezrobotnych w kraju ostatniego zatrudnienia, a następnie dokonać jego transferu do Polski.
Osoby, które posiadają prawo do zasiłku dla bezrobotnych i planują powrót do Polski:
- mogą skorzystać z prawa do transferowania zasiłku dla bezrobotnych w wysokości jaka została ustalona za granicą:
- na okres 3 miesięcy z możliwością przedłużenia do 6 miesięcy.
Wielu bezrobotnych traci uprawnienia do świadczeń, ponieważ nie znają powyższych zasad. Opuszczają państwo, w którym byli ostatnio zatrudnieni, bez zgłoszenia tego służbom zatrudnienia, za późno rejestrują się w służbach zatrudnienia państwa, do którego przybyli w celu poszukiwania pracy, albo wracają już po upływie okresu eksportu świadczeń.
Dlatego należy pamiętać o następujących zasadach:
Przed przyjazdem do Polski:
- po zakończonej pracy za granicą rejestrujesz się we właściwej instytucji np. bezrobocia i uzyskujesz prawo do zasiłku dla bezrobotnych,
- pozostajesz w dyspozycji zagranicznej instytucji np. bezrobocia, przez 4 tygodnie (możesz zwrócić się o skróceniu tego terminu, np. gdy wyjeżdżasz w celu łączenia rodzin lub wyjeżdżasz z małżonkiem lub partnerem, który podjął pracę w kraju do którego wyjeżdżasz),
- składasz wniosek o wydanie dokumentu „U2” uprawniającego do transferu zasiłku - w związku z zamiarem poszukiwania pracy w Polsce.
Po przyjeździe do Polski:
- zgłaszasz się do powiatowego urzędu pracy, w ciągu 7 dni od daty wyjazdu - celem uzyskania statusu osoby poszukującej pracy,
- musisz pozostawać w dyspozycji powiatowego urzędu pracy przez cały okres transferowania zasiłku,
- aby kontynuować pobieranie zasiłku za granicą musisz powrócić do kraju, w którym ustalono uprawnienia do zasiłku - najpóźniej w ostatnim dniu wskazanym w dokumencie „U2".
ZASADA SUMOWANIA
Osoby, które utraciły pracę na terenie państw Unii Europejskiej lub państw EOG ( Islandia, Liechtenstein, Norwegia) i Szwajcarii mają możliwość uzyskania zasiłku dla bezrobotnych w państwie ostatniego zatrudnienia na warunkach obowiązujących i w wysokości zasiłku wypłacanego w tym państwie.
Jeżeli w celu otrzymania zasiłku dla bezrobotnych w którymś z w/w krajów, konieczne jest dodanie okresu pracy w Polsce -Wojewódzki Urząd Pracy potwierdzi polskie okresy zatrudnienia i ubezpieczenia na dokumencie „U1" (informacje pod nr tel. 77 44 17 505).
ZASIŁKI W POLSCE PO PRACY ZA GRANICĄ
Jeżeli nie ubiegałeś się o zasiłek w kraju, w którym ostatnio pracowałeś i powróciłeś do Polski, prawo do zasiłku dla bezrobotnych będzie ustalane na podstawie polskiego ustawodawstwa.
W takim przypadku:
- Należy zarejestrować się jako osoba bezrobotna w powiatowym urzędzie pracy właściwym ze względu na miejsce zameldowania stałego lub czasowego.
- Złożyć wniosek o ustalenie uprawnień do zasiłku z tytułu bezrobocia w związku z zatrudnieniem w innym kraju UE/EOG lub Szwajcarii oraz udokumentować okresy uprawniające do uzyskania zasiłku (dołączyć dokument U1 lub dokumenty z okresu zatrudnienia za granicą) - szczegółowe informacje poniżej: Dokumenty do pobrania – pouczenie.
FORMULARZE dotyczące zasiłków dla bezrobotnych
Od 1 maja 2010r. we wszystkich państwach Unii Europejskiej, od 1 kwietnia 2012r. w Szwajcarii i od 1 czerwca 2012r. w państwach EOG (Islandia, Liechtenstein, Norwegia) wydawane są przez właściwe instytucje na wniosek osoby bezrobotnej nowe dokumenty:
- U1 – dokument potwierdzający okresy, które należy uwzględnić przy przyznawaniu świadczeń dla bezrobotnych ( dawny formularz E 301) – dotyczący zasady sumowania;
- U2 – dokument potwierdzający zachowanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych (dawny formularz E 303) – dotyczący transferu zasiłku.
W Polsce dokumenty U1 i U2 - wystawiają wojewódzkie urzędy pracy.
Formularze E 301, E 302, E 303 zachowują nadal swoją ważność i są uwzględniane przez władze państw członkowskich, aż do ich wycofania lub zastąpienia przez dokumenty wydane w ramach rozporządzenia 883/2004 i rozporządzenia 987/09.
O potwierdzenie okresów zatrudnienia/ubezpieczenia spełnionych w innym państwie UE/EOG lub Szwajcarii w imieniu bezrobotnych, którzy nie posiadają dokumentu U1 występują instytucje właściwe ( w Polsce są to Wojewódzkie Urzędy Pracy).
Pozostałe osoby, tj. osoby nie posiadające statusu osoby bezrobotnej w Polsce, o dokument U1 potwierdzający ich okresy zatrudnienia za granicą, występują osobiście.
Adresy właściwych instytucji zajmujących się koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w każdym państwie członkowskim można znaleźć na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/social-security-directory
Dodatkowych informacji na temat koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego w zakresie świadczeń dla osób bezrobotnych :
- składania wniosków o przyznanie prawa do zasiłku dla bezrobotnych;
- transferu zasiłku dla bezrobotnych w czasie poszukiwania pracy w innym państwie UE/EOG lub Szwajcarii;
- wydawania dokumentów U1, U2;
udzielają pracownicy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu: Wydziału Pośrednictwa Pracy i Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego
- ul. Oleska 127 ( budynek WORD)
- I piętro, pok. nr 1, 2, 3 i 15; w godz. 7.30 - 15.30
Telefony:
77 – 44 17 505 - TRANSFER ZASIŁKU DLA BEZROBOTNYCH
77 – 44 17 505 - WNIOSKI O WYDANIE U1, U2
77 – 44 17 507, 77 – 44 17 464, 77 - 44 16 706 - ZASIŁEK PO PRACY ZA GRANICĄ
składanie wniosków w godz. 7.30 - 14.45
Wnioski należy składać
- pocztą tradycyjną na adres:
Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu
45-315 Opole
ul. Głogowska 25c
za pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej ePUAP: /wup_opole/SkrytkaESP
Dokumenty do pobrania:
- WNIOSEK_O_WYDANIE_U1_2018
- WNIOSEK_O_WYDANIE_U2_2018
- druk oświadczenia w celu uzupełnienia dokumentacji
- wniosek o ustalenie uprawnień do zasiłku
- oświadczenie
- pouczenie
Informacje na temat przepisów UE w dziedzinie zabezpieczenia społecznego znajdą Państwo również:
- na stronie Komisji Europejskiej https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/ca060a19-437b-4f87-bd3f-229741230f9b w broszurze pt.: „Przepisy UE w dziedzinie zabezpieczenia społecznego. Twoje prawa w innych państwach Unii Europejskiej”;
- na stronie internetowej Ministerstwa Rodziny, i Polityki Społecznej: https://www.gov.pl/web/rodzina/dsz-koordynacja-systemow-zabezpieczenia-spolecznego
Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu pełni funkcję instytucji właściwej z zakresu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego na wypadek bezrobocia.
Pozostałe informacje z zakresu koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego znajdziesz w innych instytucjach właściwych:
- zasiłki rodzinne – Wydział Polityki Społecznej i Zdrowia Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego www.opole.uw.gov.pl
- ubezpieczenia zdrowotne – NFZ www.nfz.gov.pl
- emerytury i renty – ZUS www.zus.pl
Jeśli masz problem wynikający z niewłaściwego stosowania prawa wspólnotowego przez organy administracji publicznej zgłoś się do – SOLVIT